Kanun Numarası : 6331

Kabul Tarihi : 20/6/2012

Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 30/6/2012 Sayı : 28339

Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 52

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

Kapsam ve istisnalar

MADDE 2 – (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işverenvekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

(2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz:

a  Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri iÅŸyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat TeÅŸkilatı MüsteÅŸarlığının faaliyetleri.

b  Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.

c  Ev hizmetleri.

砠Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.

d  Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileÅŸtirme kapsamında yapılan iÅŸyurdu, eÄŸitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

Tanımlar

MADDE 3 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;

a  Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

b  Ã‡alışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel iÅŸyerlerinde istihdam edilen gerçek kiÅŸiyi,

c  Ã‡alışan temsilcisi: İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı,

ç  Destek elemanı: Asli görevinin yanında iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiÅŸ uygun donanım ve yeterli eÄŸitime sahip kiÅŸiyi,

d  EÄŸitim kurumu: İş güvenliÄŸi uzmanı, iÅŸyeri hekimi ve diÄŸer saÄŸlık personelinin eÄŸitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluÅŸlarını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren ÅŸirketler tarafından kurulan müesseseleri,

e  Genç çalışan: OnbeÅŸ yaşını bitirmiÅŸ ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı,

f  Ä°ÅŸ güvenliÄŸi uzmanı: İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiÅŸ, iÅŸ güvenliÄŸi uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı,

g  Ä°ÅŸ kazası: İşyerinde veya iÅŸin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uÄŸratan olayı,

ÄŸ  Ä°ÅŸveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kiÅŸi yahut tüzel kiÅŸiliÄŸi olmayan kurum ve kuruluÅŸları,

h  Ä°ÅŸyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiÄŸi, iÅŸverenin iÅŸyerinde ürettiÄŸi mal veya hizmet ile nitelik yönünden baÄŸlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen iÅŸyerine baÄŸlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eÄŸitim yerleri ve avlu gibi diÄŸer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu,

ı  Ä°ÅŸyeri hekimi: İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiÅŸ, iÅŸyeri hekimliÄŸi belgesine sahip hekimi,

i  Ä°ÅŸyeri saÄŸlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi,

j  Konsey: Ulusal İş SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Konseyini,

k  Kurul: İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi kurulunu,

1  Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı,

m  Ortak saÄŸlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluÅŸları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren ÅŸirketler tarafından, iÅŸyerlerine iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,

n  Ã–nleme: İşyerinde yürütülen iÅŸlerin bütün safhalarında iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,

o  Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da baÅŸka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,

ö  Risk deÄŸerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaÅŸtırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,

p  Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya iÅŸyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,

r  Tehlike sınıfı: İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi açısından, yapılan iÅŸin özelliÄŸi, iÅŸin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iÅŸ ekipmanı, üretim yöntem ve ÅŸekilleri, çalışma ortam ve ÅŸartları ile ilgili diÄŸer hususlar dikkate alınarak iÅŸyeri için belirlenen tehlike grubunu,

s  Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi programı mezunlarını,

ÅŸ  Ä°ÅŸyeri hemÅŸiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı HemÅŸirelik Kanununa göre hemÅŸirelik mesleÄŸini icra etmeye yetkili, iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiÅŸ iÅŸyeri hemÅŸireliÄŸi belgesine sahip hemÅŸire/saÄŸlık memurunu, ifade eder.

(2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.

İKİNCİ BÖLÜM

İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri

İşverenin genel yükümlülüğü

MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

a  Mesleki risklerin önlenmesi, eÄŸitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin saÄŸlanması, saÄŸlık ve güvenlik tedbirlerinin deÄŸiÅŸen ÅŸartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileÅŸtirilmesi için çalışmalar yapar.

b  Ä°ÅŸyerinde alınan iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini saÄŸlar.

c  Risk deÄŸerlendirmesi yapar veya yaptırır.

砠Çalışana görev verirken, çalışanın saÄŸlık ve güvenlik yönünden iÅŸe uygunluÄŸunu göz önüne alır.

d  Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

Risklerden korunma ilkeleri

MADDE 5 – (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

a Risklerden kaçınmak.

b Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.

c  Risklerle kaynağında mücadele etmek.

砠İşin kiÅŸilere uygun hale getirilmesi için iÅŸyerlerinin tasarımı ile iÅŸ ekipmanı, çalışma ÅŸekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun saÄŸlık ve güvenliÄŸe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.

d  Teknik geliÅŸmelere uyum saÄŸlamak.

e  Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla deÄŸiÅŸtirmek.

f  Teknoloji, iÅŸ organizasyonu, çalışma ÅŸartları, sosyal iliÅŸkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliÅŸtirmek.

g  Toplu korunma tedbirlerine, kiÅŸisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.

ÄŸ  Ã‡alışanlara uygun talimatlar vermek.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

MADDE 6 – (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren;

a  Ã‡alışanları arasından iÅŸ güvenliÄŸi uzmanı, iÅŸyeri hekimi ve diÄŸer saÄŸlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak saÄŸlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir.

b  Görevlendirdikleri kiÅŸi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluÅŸların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar.

c  Ä°ÅŸyerinde saÄŸlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iÅŸ birliÄŸi ve koordinasyonu saÄŸlar.

ç  Görevlendirdikleri kiÅŸi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluÅŸlar tarafından iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir.

d  Ã‡alışanların saÄŸlık ve güvenliÄŸini etkilediÄŸi bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında;

görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir.

(2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir.

(3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi

MADDE 7 – (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Bakanlıkça aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir:

a  Kamu kurum ve kuruluÅŸları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan iÅŸyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan iÅŸyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.

b  Giderler, iÅŸ kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir.

c  Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır.

ç  Bu Kanun ve diÄŸer mevzuat gereÄŸince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiÄŸi kiÅŸilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen iÅŸverenlerden, tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki iÅŸverenler, saÄŸlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz.

d  Uygulamaya iliÅŸkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye, uygulamayı yönlendirmeye ve doÄŸabilecek sorunları çözmeye Bakanlık yetkilidir.

(2) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir:

a  Ä°ÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hizmetlerinin yerine getirilmesi için saÄŸlanacak desteÄŸin uygulanması.

b  Destek saÄŸlanacak ondan az çalışanı bulunan iÅŸyerlerinin özellikleri göz önünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecek iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hizmet bedellerinin tespiti, destek olunacak kısmı ve ödenme ÅŸekli.

c  Destekten faydalanabilecek iÅŸyerlerinin taşıması gereken ÅŸartlar.

砠İş saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hizmeti verecek kuruluÅŸların özellikleri.

(3) Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık tarafından Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji

Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birliği yapılabilir.

İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları

MADDE 8 – (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür.

(2) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirir.

(3) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.

(4) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.

(5) İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. Bakanlık, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir.

(6) Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda, çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma süresi dikkate alınır.

(7) Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli görevlerinin yanında, belirlenen çalışma süresine riayet ederek çalışmakta oldukları kurumda veya ilgili personelin muvafakati ve üst yöneticinin onayı ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilebilir. Bu şekilde görevlendirilecek personele, görev yaptığı her saat için (200) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı tutarında ilave ödeme, hizmet alan kurum tarafından yapılır. Bu ödemeden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu durumdaki görevlendirmeye ilişkin ilave ödemelerde, günlük mesai saatlerine bağlı kalmak kaydıyla, aylık toplam seksen saatten fazla olan görevlendirmeler dikkate alınmaz.

(8) Kamu sağlık hizmetlerinde tam süreli çalışmaya ilişkin mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, işyeri hekimlerinin ve diğer sağlık personelinin işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilmelerinde ve hizmet verilen işyerlerinde çalışanlarla sınırlı olmak üzere görevlerini yerine getirmelerinde, diğer kanunların kısıtlayıcı hükümleri uygulanmaz.

Tehlike sınıfının belirlenmesi

MADDE 9 – (1) İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83 üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.

(2) İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma

MADDE 10 – (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

a  Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

b  Kullanılacak iÅŸ ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.

c  Ä°ÅŸyerinin tertip ve düzeni.

ç  Genç, yaÅŸlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

(2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.

(3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım

MADDE 11 – (1) İşveren;

a  Ã‡alışma ortamı, kullanılan maddeler, iÅŸ ekipmanı ile çevre ÅŸartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden deÄŸerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

b  Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak Ã